ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΒΗΤΗΣ
Οι λιποπρωτεΐνες είναι σφαιρικά σωματίδια που μεταφέρουν λιπίδια (κυρίως τη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια) στα διάφορα τμήματα του σώματος. Τα λιπίδια προέρχονται είτε από το λίπος που παίρνουμε με την τροφή, είτε από την επεξεργασία του στο ήπαρ, τα αγγεία και στους διάφορους ιστούς.
Οι πέντε κύριες λιποπρωτεΐνες είναι:
- Τα χυλομικρά,
- Οι VLDL (very low density lipoproteins),
- Οι IDL (intermediate density lipoproteins),
- Οι LDL (low density lipoproteins), η λεγόμενη «κακή» χοληστερίνη,
- Οι HDL (high density lipoproteins), η λεγόμενη «καλή» χοληστερίνη.
Τι είναι η «καλή» HDL χοληστερίνη;
Η HDL θεωρείται «καλή» χοληστερίνη διότι απομακρύνει τη χοληστερίνη από τα τοιχώματα των αρτηριών και την προωθεί στο συκώτι για επεξεργασία και απομάκρυνση.
Τι είναι η «κακή» LDL χοληστερίνη;
Η LDL θεωρείται κακή χοληστερίνη γιατί μεταφέρει τη χοληστερίνη από το συκώτι στο τοίχωμα των αρτηριών και έτσι ξεκινάει η διαδικασία της αρτηριοσκλήρυνσης και της στένωσης των αγγείων.
Πότε πρέπει να πάρω φάρμακα για τη χοληστερίνη;
Το κριτήριο για την έναρξη φαρμακευτικής αγωγής όπως έχει σημειωθεί, είναι κυρίως οι τιμές της «κακής» LDL χοληστερίνης και όχι η ολική χοληστερίνη. Επίσης η απόφαση για τη χορήγηση φαρμάκων δεν εξαρτάται μόνον από το πόσο αυξημένη είναι η χοληστερίνη σας, αλλά και από το πόσο κινδυνεύετε σαν άρρωστος. Για παράδειγμα, αν είστε διαβητικός με LDL χοληστερίνη 120 mg/dl πρέπει να ξεκινήσετε άμεσα θεραπεία με υπολιπιδαιμικά φάρμακα σε συνδυασμό φυσικά με δίαιτα και άσκηση, με στόχο να μειώσετε την «κακή» σας χοληστερίνη κάτω από 70 mg/dl, ενώ ένα νεαρό άτομο με LDL χοληστερίνη 160 mg/dl χωρίς προβλήματα (χωρίς έμφραγμα, υπέρταση ή διαβήτη, μη καπνιστής, κ.λπ.) μπορεί να περιορισθεί στη δίαιτα μόνο και την άσκηση. Ο γιατρός σας θα αποφασίσει τη διάρκεια της υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης (ως συνήθως διαρκεί 3 μήνες) και πότε και σε ποιον θα χορηγηθεί φαρμακευτική θεραπεία.
Πού οφείλεται η αύξηση των τριγλυκεριδίων στο αίμα;
Η αύξηση των τριγλυκεριδίων οφείλεται σε διαταραχή του μεταβολισμού του οργανισμού και σε αυξημένη πρόσληψη με το φαγητό. Άλλα αίτια που σχετίζονται με αυξημένες τιμές τριγλυκεριδίων είναι:
- η γενετική προδιάθεση,
- ο αρρύθμιστος διαβήτης,
- η αύξηση του βάρους σώματος,
- η απουσία φυσικής άσκησης,
- η κατάχρηση αλκοόλ,
- το κάπνισμα,
- ο υποθυρεοειδισμός,
- η κύηση,
- κάποια αυτοάνοσα νοσήματα, όπως π.χ. ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος,
- η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια,
- το νεφρωσικό σύνδρομο (το σύνδρομο αυτό περιλαμβάνει μεγάλη απώλεια πρωτεΐνης στα ούρα, χαμηλά επίπεδα πρωτεΐνης στο αίμα, οίδημα και αυξημένη χοληστερόλη) και
- κάποια φάρμακα (κορτιζόνη, οιστρογόνα, κυκλοσπορίνη, ταμοξιφαίνη, β-αδρενεργικοί αποκλειστές για την υπέρταση, όχι όμως η καρβεντιλόλη, τα θειαζιδικά διουρητικά κ.α.).
Τι μπορεί να πάθω άμα έχω ψηλά τριγλυκερίδια;
Οι μακροχρόνιες συνέπειες των αυξημένων τριγλυκεριδίων είναι η στεφανιαία νόσος (σε μικρότερο βαθμό όμως από όσο η αυξημένη χοληστερίνη) και η παγκρεατίτιδα (σοβαρή οξεία κατάσταση με δυνατό πόνο στην κοιλιά που χρειάζεται άμεση εισαγωγή σε νοσοκομείο) και παρατηρείται σε περιπτώσεις μεγάλης αύξησης των τριγλυκεριδίων στο αίμα (όταν είναι πάνω από 1.000 mg/dl).
Πότε πρέπει να πάρω φάρμακα για τα τριγλυκερίδια;
Όπως έχει σημειωθεί, ο πρώτιστος στόχος στη δυσλιπιδαιμία είναι η μείωση της LDL χοληστερίνης σας. Σε περίπτωση όμως που τα τριγλυκερίδια σας είναι πάνω από 500 mg/dl, θα πρέπει να ξεκινήσετε από την αρχή φαρμακευτική αγωγή ειδικά για μείωση των τριγλυκεριδίων (ασχέτως της τιμής της LDL χοληστερίνης) προς αποφυγή του κινδύνου να πάθετε παγκρεατίτιδα. Θα πρέπει δηλαδή να πάρετε φιβράτη ή νικοτινικό οξύ παράλληλα φυσικά με δίαιτα χαμηλή σε λίπος (κάτω από το 15% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων να είναι από λίπος) και σωματική άσκηση.
Γιατί πρέπει να έχω ψηλή «καλή» HDL χοληστερίνη;
Διάφορες επιδημιολογικές μελέτες έχουν καταδείξει ότι χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερίνης στο αίμα σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο. Αναφέρεται μάλιστα ότι μείωση κατά 1% στην τιμή της HDL χοληστερίνης σχετίζεται με 2 έως 3% αύξηση του ρίσκου για καρδιαγγειακό σύμβαμα. Ως εκ τούτου απαιτείται η HDL χοληστερίνη να πληροί τους προαναφερθέντες στόχους.
Ποια είναι τα αίτια που σχετίζονται με χαμηλή HDL χοληστερίνη;
Τα αίτια που σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερίνης είναι:
- τα υψηλά τριγλυκερίδια,
- η παχυσαρκία,
- η έλλειψη σωματικής άσκησης,
- το κάπνισμα,
- δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες (δηλ. πάνω από το 60% του συνολικού ενεργειακού ισοζυγίου),
- ο διαβήτης τύπου 2,
- η γενετική προδιάθεση καθώς και
- διάφορα φάρμακα (βήτα αποκλειστές για την υπέρταση, αναβολικά στεροειδή κ.α.).
Αν έχω χαμηλή HDL χοληστερίνη πρέπει να πάρω συγκεκριμένα φάρμακα;
Όπως έχει σημειωθεί, ο πρώτιστος στόχος στη δυσλιπιδαιμία είναι η μείωση της LDL χοληστερίνης σας. Αν ο στόχος της LDL χοληστερίνης έχει επιτευχθεί, απαιτείται εντατικοποίηση της απώλειας βάρους σώματος και της σωματικής άσκησης.
Ποιες είναι οι κυριότερες ομάδες υπολιπιδαιμικών φαρμάκων που κυκλοφορούν στην Κύπρο;
Οι κυριότερες ομάδες υπολιπιδαιμικών φαρμάκων είναι οι εξής:
Τα φάρμακα της ομάδας αυτής οδηγούν σε σημαντική μείωση της ολικής και LDL χοληστερίνης σας, σε μέτρια μείωση των τριγλυκεριδίων καθώς και μέτρια αύξηση της HDL χοληστερίνης. Οι στατίνες μπορούν να μειώσουν την LDL χοληστερίνη κατά 20 έως 60% από την αρχική της τιμή. Παράλληλα μειώνουν την φλεγμονή στην αθηρωματική πλάκα των αρτηριών με αποτέλεσμα να μειώνεται ο κίνδυνος ρήξης. Έτσι προστατεύουν από τη δημιουργία θρόμβου και απόφραξης στις αρτηρίες.
Παραδείγματα είναι:
- Η ατορβαστατίνη (Lipitor, Atacor, Torvacard, Amicor, Atorvastatin KRKA)
- Η ροσουβαστατίνη (Crestor)
- Η σιμβαστατίνη (Zocor, Amvestin, Kymazol, Vasilip, Simvastatin, Simva TAD, Lepur, Lipopress, Priacin)
- Η φλουβαστατίνη (Lescol)
- Η λοβαστατίνη (Lomar, Medostatin, Lovarem, Mevacor, Lovasynt)
- Η πραβαστατίνη (Pravachol)
Ποιές είναι οι παρενέργειες των φαρμάκων αυτών;
Οι παρενέργειές τους είναι σπάνιες. Οι στατίνες ενδέχεται να αυξήσουν τα επίπεδα στο αίμα ενζύμων που έχουν σχέση με τη λειτουργία του συκωτιού (δηλαδή τις τρανσαμινάσες). Μικρές αυξήσεις ωστόσο, μέχρι το τριπλάσιο από την ανώτερη φυσιολογική τιμή συνήθως δεν είναι λόγος διακοπής της θεραπείας αλλά πιο συχνής παρακολούθησης των ατόμων. Πολύ σπάνια και κυρίως όταν χορηγούνται ταυτόχρονα με ορισμένα άλλα φάρμακα, μπορεί να προκαλέσουν πόνο στους μύες καθώς και φλεγμονή των μυών με άνοδο των μυϊκών ενζύμων, σε χαμηλό όμως ποσοστό. Έτσι οι στατίνες πρέπει να συνταγογραφούνται μόνο από γιατρό, ο οποίος πρέπει να γνωρίζει τι άλλα φάρμακα παίρνει ο ασθενής.
Τα όσα φημολογούνται σχετικά με την πρόκληση διαβήτη από τη λήψη των στατινών αληθεύουν;
To θέμα της πρόκλησης διαβήτη από τη λήψη στατινών φαίνεται να απασχολεί έντονα τη διεθνή επιστημονική κοινότητα τον τελευταίο καιρό. Συγκεκριμένα σε μια μελέτη με μεγάλο αριθμό μη διαβητικών συμμετεχόντων (17,800 άτομα) που ελάμβαναν συγκεκριμένη στατίνη για μείωση της «κακής» LDL χοληστερόλης, ο κίνδυνος για εμφάνιση διαβήτη ανήλθε στο 25% συγκριτικά με την ομάδα ασθενών που ελάμβαναν εικονικό φάρμακο. Ωστόσο σε όσους ελάμβαναν στατίνη παρατηρήθηκε παράλληλα στατιστικά σημαντική μείωση του ποσοστού καρδιαγγειακών συμβαμάτων σε αντίθεση με την ομάδα που δεν ελάμβανε υπολιπιδαιμικό φάρμακο. Επίσης σε μια μετα-ανάλυση 6 μελετών με 57,000 άτομα που ελάμβαναν στατίνη παρατηρήθηκε μια αύξηση της τάξης του 13% στο σχετικό κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, ενώ σε μια άλλη 13 τυχαιοποιημένων μελετών με 91,000 συμμετέχοντες φάνηκε περίπου ότι 1 άτομο στα 255 που λαμβάνουν στατίνη για χρονικό διάστημα 4 ετών εμφανίζει διαβήτη.
Παρά ταύτα όμως ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) εξέδωσε οδηγία ότι παρά την άνοδο των επιπέδων της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και του σακχάρου νηστείας που παρατηρείται σε άτομα που λαμβάνουν στατίνη, δεν πρέπει κατ’ουδένα λόγο να υποτιμάται η ευεργετική δράση των φαρμάκων αυτών στον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ως εκ τούτου είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η απρόσκοπτη συνταγογράφηση των στατινών με περαιτέρω προσοχή στα επίπεδα σακχάρου του ασθενούς.
2. Φιμπράτες:
Τα φάρμακα αυτά είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη μείωση των τριγλυκεριδίων σας, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν και την HDL χοληστερίνη. Δεν μειώνουν ιδιαίτερα την LDL χοληστερίνη.
Παραδείγματα είναι:
- Η φαινοφιμπράτη (Lipidil)
- Η γεμφιμπροζίλη (Lopid)
Ποιές είναι οι παρενέργειες των φαρμάκων αυτών;
Σε περιπτώσεις που απαιτείται συγχορήγηση στατίνης και φιμπράτης, απαραίτητη είναι η επαγρύπνηση σας λόγω αυξημένης πιθανότητας εμφάνισης των ανεπιθύμητων ενεργειών των στατινών. Ειδικά με τη συγχορήγηση στατίνης και γεμφιμπροζίλης ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος, οπότε ο συνδυασμός είναι καλό αν αποφεύγεται.
3. Εζετιμίμπη (Ezetrol):
Η εζετιμίμπη ενισχύει τη δράση των στατινών επί της «κακής» LDL χοληστερίνης, δυσχεραίνοντας την απορρόφηση της από το έντερο σας. Συνήθως το φάρμακο χορηγείται μαζί με μια στατίνη, ενώ ο συνδυασμός της με φιμπράτη πρέπει να αποφεύγεται. Η εζετιμίμπη ενδέχεται να προκαλέσει πόνο στην κοιλιά και διάρροια, ενώ δεν πρέπει να τη λαμβάνετε σε περίπτωση προβλήματος στο συκώτι. Στο εμπόριο υπάρχει έτοιμος συνδυασμός σιμβαστατίνης με εζετιμίμπη σε ένα χάπι με το όνομα Inegy.
4. Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (Omacor, CardiOmega, Omegazon):
Πρόκειται για φάρμακο που παράγεται από ιχθυέλαια και είναι αποτελεσματικό στη μείωση των τριγλυκεριδίων μόνο. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα έχουν κάπως δυσάρεστη γεύση ενώ μπορεί να σας προκαλέσουν γαστρεντερικά ενοχλήματα.
Έχω ακούσει για μια λιποπρωτεΐνη άλφα. Τι ακριβώς είναι αυτή;
Η λιποπρωτεΐνη άλφα Lp(a) είναι η «κακή» LDL χοληστερίνη γύρω από το μόριο της οποίας υπάρχει μια πρωτεΐνη που ονομάζεται αποπρωτεΐνη άλφα. Κάποιοι ερευνητές θεώρησαν στο παρελθόν ότι η Lp(a) είναι εξίσου επικίνδυνη με την LDL (φαίνεται πως έχει σχέση με τη δημιουργία θρόμβων), ωστόσο νεότερες έρευνες δείχνουν ότι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζουν όσοι έχουν υψηλά επίπεδα Lp(a) είναι σημαντικά μικρότερος από τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν λόγω υψηλών επιπέδων χοληστερόλης LDL. Η λιποπρωτεΐνη α καθορίζεται γονιδιακά, όπως γονιδιακά καθορίζεται η επικινδυνότητά της για την πρόκληση στεφανιαίας νόσου.
H Lp(a), σε αντίθεση με την LDL, δεν επηρεάζεται από τη δίαιτα, ενώ από τα υπολιπιδαιμικά φάρμακα μόνο το νικοτινικό οξύ (Tredaptive) φαίνεται να τη μειώνει.
Σε ποιους στόχους αποβλέπει η θεραπεία της υπερλιπιδαιμίας;
Η θεραπεία της υπερλιπιδαιμίας του διαβήτη αποβλέπει στην επίτευξη των πιο κάτω στόχων:
- Η συγκέντρωση της «κακής» LDL χοληστερίνης σας στο αίμα πρέπει να είναι κάτω από 70 mg/dl,
- Η «καλή» HDL χοληστερίνη σας πρέπει να είναι πάνω από 40 mg/dl αν είστε άνδρας και πάνω από 50 mg/dl αν είστε γυναίκα,
- Η ολική χοληστερίνη σας πρέπει να είναι κάτω από 200 mg/dl,
- Η non-HDL χοληστερίνη σας (προκύπτει από την αφαίρεση της HDL χοληστερίνης από την ολική χοληστερίνη) πρέπει να είναι κάτω από 100 mg/dl,
- H apo-B (η κύρια αποπρωτεΐνη της LDL) δεν αποτελεί εξέταση ρουτίνας, ωστόσο πρέπει να είναι κάτω από 80 mg/dl, ενώ
- Τα τριγλυκερίδια σας πρέπει να είναι κάτω από 150 mg/dl.
Πρωταρχικός στόχος της θεραπείας είναι η μείωση των συγκεντρώσεων της «κακής» LDL χοληστερίνης, η οποία αποτελεί και το κριτήριο για την έναρξη ή όχι υπολιπιδαιμικής αγωγής. Παράλληλα με την έναρξη θεραπείας, θα απαιτηθεί απώλεια βάρους σώματος που επιτυγχάνεται με ισορροπημένη και υγιεινή δίαιτα καθώς και σωματική άσκηση. Όταν η απώλεια βάρους οδηγήσει σε βελτίωση της δυσλιπιδαιμίας, τότε ίσως να καταστεί δυνατό είτε να μειωθεί η δοσολογία των φαρμάκων ή ενδεχομένως να διακοπεί η αγωγή εντελώς.
Πατήστε εδώ για να βρείτε διαιτολόγια 1000, 1400, 1600 και 1800 θερμίδων.
Πατήστε εδώ για να βρείτε διαιτολογικές συστάσεις για άτομα με υψηλές τιμές χοληστερίνης.
Πατήστε εδώ για να βρείτε αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες για χαμηλή χοληστερίνη.
Πατήστε εδώ για να δείτε ποια τυριά είναι χαμηλά σε λιπαρά.